Opinión

Ibarretxe askoz aurreratuagoa zen urkullurekin konparatuta

Entrevista a Javier madrazo en el periódico Berria. 11 de Agosto 2016

Urte askoan Ezker Batua-Berdeak koalizioaren erreferentzia nagusia izan zena beste zeregin batzuetan aritzen da orain, gizarte mugimenduetan batez ere; hala ere, aitortzen du batzuetan faltan sumatzen duela lehenengo lerroan aritzea: «Nik politikarako bokazioa dut».

Urte askoan, Javier Madrazo izan zen Ezker Batua-Berdeak koalizioaren irudia. Idazkari nagusia izateaz gainera, ohiko bozeramailea izaten zen, lehendakari izateko hautagaia ere Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak iristen zirenean, eta, EB-Berdeak EAJrekin ituna eginda Eusko Jaurlaritzara sartu zenean, Etxebizitza eta Gizarte Gaietako sailburu izan zen 2001etik 2008ra.

Geroago iritsi zen gainbehera. Koalizioak barne gatazka latza izan zuen, eta taldea bitan banatu zen: Ezker Anitza eta Ezker Batua. Madrazo azken horretan gelditu zen —epaile baten aginduz izena aldatu behar izan zuten, eta orain Ezkerra-Berdeak dira—, eta oraindik ere militantea den arren, politikaren lehenengo lerroa utzi du, bere ohiko lanbidera itzuli da —irakaslea da institutu batean— eta, batez ere, gizarte mugimenduetan aritzen da. «Sustraietara» itzuli dela dio: «Podemosen sorrerak kalean zegoen haserrea eta sumindura instituzioetara eraman du, eta kezkatzen nau ikusteak kaleak hustu egin direla. Gizarte mugimenduari garrantzi handia ematen diot».

Jende askok gogoratzen ez badu ere, mugimendu bakezalean hasi zen zure jarduera publikoa.

Hala da. Ni gizarte mugimenduetan hasi nintzen militantzian. Mugimendu bakezalean ere ibili nintzen, baina segituan konturatu nintzen kontraesana zela misilen kontra borrokatzea eta hemen genuen indarkeria arazo larriari bizkarra ematea. Beste askorekin batera, Bakearen Aldeko Koordinakundea sortzen parte hartu nuen.

Bakea Orain elkartean ere egon zinen. Zeintzuk ziren aldeak bi erakundeen artean?

BAK indarkeria ekintzei erantzutera mugatzen zen, eta garai hartan batzuek pentsatzen genuen erantzunak ere eman behar zirela. Horretan Elkarri-k erakutsi zigun bidea. Ez zen adostasun nahikorik egon BAKen jokamolde horretara jotzeko, eta Bakea Orain sortu genuen, baina osagarri gisa; bateragarria zen batean eta bestean lanean aritzea.

Geroztik gauzak asko aldatu dira, indarkeriaren gaiari dagokionez.

Niretzat sekulako poztasuna da. Ni sinetsita nengoen gure belaunaldiak ez zuela ikusiko indarkeriarik gabeko egoera, eta beharbada beste batzuek jasoko zutela uzta, baina ez da hala izan, eta benetan pozgarria da.

Ia bi hamarkadaz izan zinen Ezker Batua-Berdeak koalizioaren erreferentzia nagusia. Nolako balantzea egiten duzu esparru politiko horrek egindako lanaz?

Uste dut ez zaiola justiziarik egin. Eztabaida politikora arrazionaltasun handia ekarri zuen, proposamen asko egin zituen, eta elkarren kontra aritzen ziren bi nazionalismoen logika hura apurtu zuen. Erakutsi genuen nazionalistak ez ginenok ere autodeterminazio eskubidearen alde egon gintezkeela, eta ausardiaz paratu ginen giza eskubideen zenbait urraketaren aurka, Egunkaria itxi zutenean edo presoen sakabanaketaren kontra, esaterako. Horrek arerio eta eraso asko ekarri zizkigun.

Eta gizarte arloan?

Garai batean Euskadiko Ezkerra boladan zegoen, baina niri iruditzen zitzaidan haien gizarte arloa ahul samarra zela. Guk garrantzi handiagoa eman genion eta, gainera, erakutsi genuen uztargarria zela ezkerreko jarrerei eustea eta ezkerreko ikuspegitik gauzak aldatzen saiatzea, gobernu ardurei muzin egin gabe.

Gobernu ardurak aipatuta, bi agintalditan gobernu ituna egin zenuten EAJrekin. Nolakoa zen harremana EAJrekin, zuen programak hain desberdinak izaki?

Ezkerreko sektore batzuek esaten zuten EAJ eskuina zela, nahiko modu sinplean, nire ustez. EAJ ez da PP; EAJk badu arima sozial bat, ELArekin edo kooperatiben munduarekin lotua, eta beste bat, burgesiari eta eskuinari lotua. Alderdi konplexua da. Gaur egun, ez dut uste ezkerrak Urkulluren gobernuarekin ituna egiteko baldintzarik dagoenik, baina, garai hartan, Ibarretxerekin bai, bazegoen.

Beraz, aldeak ikusten dituzu Ibarretxeren eta Urkulluren gobernuen artean.

Bai, eta oso nabariak. Hura askoz aurreratuagoa zen, askoz ausartagoa politika sozialetan, eta autogobernuaren arloan askoz proposamen konprometituagoak egin zituen. Aldeak nabariak dira Urkullurekin edo, lehenago, Ardanzarekin konparatuta.

EPK Euskadiko Partidu Komunistako kide izan zinen.

Ni gertukoa nintzen, eta PCEk 1982ko hauteskundeetan izandako porrotaren ostean, IU Izquierda Unida koalizioa sortu zenean EPK-ko kide ere izatea erabaki nuen, pentsatu nuelako garai zailetan lagundu behar dela. Nire inguruan, baina, Euskadiko Ezkerrako kide izatea boladan zegoen.

Ezker Batuaren koordinatzailea zinen garaian, nolakoak ziren zure harremanak EPKrekin?

Ni EPK-ko kide izan nintzen garaian bat nentorren Julio Anguitaren hitzekin: «Ez dio axola komunistok IUn gutxiengo izatea, garrantzitsuena da komunisten ideiek gehiengoaren sostengua izatea». Uste dut garai batean komunistek IUn apustu estrategikoa egin zutela, oso eskuzabala, hegemoniari uko egin eta ezkerraren batasuna erdiesteko. Baina, geroago, PCEren egitura saiatu da IU kontrolatzen eta itotzen. Euskadin ez zuten lortu, eta, orduan, euren sukurtsala sortu zuten: Ezker Anitza. Gu beti saiatu ginen EPKrekin kontatzen; batzuetan lortu genuen, beste batzuetan ez, baina EPKren menpeko izan gabe. Egun IU, %95ean, PCE baino ez da.

Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailean emandako denbora horretan, zein izan zen, zure ustez, lorpenik handiena?

Zaila da esatea, neurri multzo bat izan zelako. Uste dut hainbat gauzatan aitzindariak izan ginela: izatezko bikoteei buruzko legea, adingabekoena, lurzoruarena, gizarte zerbitzuena eta abar. Etxebizitzen arloan ere oso politika indartsua egin genuen.

Eta baduzu egin nahi baina egin ezinik gelditu zen zerbait?

Hori errazagoa da erantzuten. Etxebizitzaren Legearen zirriborroa aurkeztu genuen, eta ezin izan genuen aurrera atera. Orain legea onartu dute PSE-EE eta EH Bilduren botoekin, eta bitxia da, alderdi horiek atzera bota zigutelako lege egitasmoa, eta, orain onartutakoa irakurtzen baduzu, ikusiko duzu guk aurkeztutakoaren kopia bat dela neurri handi batean.

Askotan hitz egin da ezkerraren ezintasunaz bat egiteko. Ezker Anitzaren eta Ezker Batuaren arteko banaketa gatazkatsu hura horren adibide izan daiteke?

Horren isla izan daiteke, baina. zoritxarrez, ez zen Euskadiko arazoa bakarrik. IUren inplosioa [Espainiako] Estatu osoko leku askotan gertatu zen, eta PCEren estrategiaren ondorioz izan zen. Hemen gertatutakoa horren atal bat baino ez zen izan. Ezkerrean heldutasun falta nabaria dago batzen gaituena nabarmentzeko eta aniztasunez elkarrekin aritzeko. Guk eutsi genion, eta luze iraun genuen, Euskadiko Ezkerrak iraun zuena baino gehiago, eta ikusteko dago Ahal Dugu-k zenbat iraungo duen, agertzen hasi diren arazoak ikusita.

Atrebentzia ez bada, esango zenuke azken hauteskundeetan nori eman diozun botoa?

Aitortzen dizut kosta egin zitzaidala, baina Elkarrekin Ahal Dugu-ri eman nion botoa. Gauza askorekin ez nator bat. IU eta Podemosen arteko ituna nola egin den, adibidez. Uste dut bi buruzagiren arteko akordioa izan dela, oinarriei parte hartzeko aukerarik eman gabe, eta, normalean, horrelakoek ez dute funtzionatzen. IUko jende askok pentsatu du IU irensteko saialdi bat izan dela, elkarrenganako errespetuz egindako koalizioa baino gehiago. Espero dut hurrengorako ikasi egingo dutela.

Nola ikusi dituzu gainerako alderdien emaitzak?

PPren arrakastarena ikaragarria da, eta ongi erakusten du Espainia zer den. Frankismoaren garaitik badago aldaketen aurreko beldurra, gorriak badatozelako lelo horren aurreko izua, eta ezjakintasun handia ere badago. Tristea da, badirudielako Espainiak merezi duena daukala. PSOE atzeraka doa, botere faktikoei eta politika neoliberalei guztiz emana dago, eta, loturak hautsi eta proiektu sinesgarria aurkezten ez duen bitartean, bahiturik jarraituko du.

Eta Euskal Herrian?

Nik uste dut EH Bilduk baduela egin beharreko hausnarketa sakon bat, eta ez duela egin nahi. Ondo dago nazio interesen eta izaeraren defentsa, baina hori jendearen kezkekin lotu behar da. Diskurtsoa berriztatu behar du, jende askok uste duelako betikoa dela. Eta ulertu behar du lotuneak bilatu behar dituela, bere esparrutik harago akordioak egin nahi baditu, eta ez banaketarako zioak. Gaur egun, nazio arazoari dagokionez, erabakitzeko eskubidea da lotunea, ez independentzia. Independentzia aukera bat da, guztiz zilegia, baina batzen dituenak batzen ditu, besterik ez.

Espainiako hauteskundeetan Elkarrekin Ahal Dugu izan da lehenengo indarra Hego Euskal Herrian…

Ikusiko dugu nolako bilakaera duen, baina nik oraingoz balorazio positiboa egiten dut, uste dudalako haize freskoa ekarri duela eta gainerako alderdiak mugiarazi dituela. Behintzat, EAJ urduri paratzeko balio izan du. EAJ oso eroso zegoen orain arte, PSE-EErekin akordioa egitea nahikoa zitzaiolako. EAJ oso gris ikusten dut, oso aspergarria, proiekturik gabe, jendeari ilusio pizteko eskaintzarik gabe. Orain arte nahikoa izan zaio putzurik ez zapaltzea, oharkabean igarotzea, baina orain beste zerbait beharko du.

Zure ustez, Espainian azkenean gobernua osatuko da?

Suposatzen dut Rajoyk iraulaldi pare bat jasoko duela, baina, azkenean, PSOEk bideren bat aurkituko duela Rajoyri gobernatzen uzteko. PSOEren helburua da oposizioaren lidergoa hartzea eta Podemosi lekua kentzea, eta horretarako, seguru asko, gobernurako bidea zabalduko dio PPri abstentzioaren bidez, geroago gutxiengoan gobernatzearen higadura jasanarazteko.

Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak zelan ikusten dituzu? Uste al duzu bestelako alternatiba bat eratzeko aukera egon daitekeela?

PSE-EEk nahi izanez gero, bai. Baina ez diot horretarako borondaterik ikusten. Ematen du erosoago dagoela EAJren jokoari jarraituta. Nahiago nuke oker banengo, badirudielako ezkerreko indarrek gehiengoa izango dutela legebiltzarrean, baina PSE-EEren jarreraren inguruan eszeptikoa naiz, eta ez du ematen Ahal Dugu-ko eta EH Bilduko parlamentarien batuketak 38 diputatuen langa gaindituko duenik.

Idoia Mendiak duela gutxi esan du Ahal Dugu-k baduela arriskua nazionalismoaren «tonto erabilgarria» bilakatzeko, «garai batean Madrazo izan zen bezala». Suposatzen dut adierazpen horiek irakurriko zenituela.

Bai, eta uste dut argi erakusten dutela nolako urduritasun eta etsipena dagoen PSE-EEren buruzagien artean. Ni prest nago Mendiak nahi duenean harekin elkartzeko eta alderatzeko gu Jaurlaritzan egon ginenean lortutakoa eta haiek PPri esker Jaurlaritzara iritsi zirenean zer egin zuten. PPren botoei esker sailburu izan zen pertsona batek eta orain, haien botoak beharrezkoak ez diren arren, aldundietan eta zenbait udaletan EAJrekin batera ari den alderdi baten ordezkariak horrelako adierazpenak egitea harrigarria iruditzen zait. Eta, gainera, ez dut uste oso dotorea denik orain politikaren lehenengo lerroan ez dagoen eta bere lanbidera itzuli den pertsona bati horrela erasotzea.

Orain «lehenengo lerroan» ez zaudela diozu. Faltan sumatzen duzu hori?

Egia esan behar badizut, batzuetan bai, nik politikarako bokazioa dudalako. Dena dela, oso argi dut zein den orain nire eginbeharra. Politika ez da instituzioetan amaitzen; gero eta gehiago aspertzen naute, argi esango dizut. Orain, beste gauza batzuk gehiago interesatzen zaizkit, eta badakit, nagoen lekuan nagoela ere, aurrerantzean ere ezkerreko militantea izango naizela beti.

Twitter